موی انسان از نظر ضخامت به سه نوع کلی تقسیم میشود:
- لانوگو که موهایی نرم و بدون رنگ هستند و در دوران جنینی وجود دارند.
- موهای کرکی یا ولوس که بیشتر سطح بدن را پس از تولد می‌پوشانند.
- موهای ترمینال که ضخیم و پُر رنگ بوده و در سر، ریش، ابرو، زیر بغل و ... وجود دارند.
فولیکول‌های مختلف می‌توانند موهای متفاوتی تولید کنند و حتی موهایی که از یک فولیکول به وجود می‌آیند ممکن است به مرور زمان تحت تاثیر عوامل هورمونی، شکل‌های مختلفی پیدا کنند.
در حیوانات موهای مختلف کارایی متفاوتی دارند، مثلا سبیل برخی حیوانات بسیار بلند است و نقش اندام حسی را دارد. البته در انسان چنین موهایی وجود ندارد، اما گاهی اوقات فولیکول‌های بزرگی در پوست افراد دیده میشود که به آنها فولیکول‌های «تایلوتریک» گفته میشود و به نظر می‌رسد عملکرد حسی دارند. این نوع موها بیشتر در پوست شکم دیده می‌شوند.
تعداد فولیکول‌های مو در یک فرد، بیش از پنج میلیون است که در سراسر بدن پخش هستند و قابل توجه اینکه این تعداد فولیکول مو، در زن و مرد و تمامی نژادها یکسان است. تعداد فولیکول‌های مو در واحد سطح بدن انسان بیشتر از سایر پستانداران است، ولی علت آنکه کم مو تر به نظر می‌رسد آن است که اغلب موها، زیاد بلند و ضخیم نمی‌شوند.
در تمامی پستانداران از جمله انسان، فولیکول‌های مو دارای دوره‌های تناوبی از فعالیت و استراحت هستند. مرحله‌ای که موها رشد می‌کنند، مرحله آناژن نامیده میشود و مرحله‌ای که موها استراحت می‌کنند، تلوژن نام دارد. بین این دو مرحله، یک مرحله کوتاه انتقالی به نام کاتاژن وجود دارد. مرحله آناژن در موهای سر چندین برابر موهای نواحی دیگر بدن است. این زمان در افراد مختلف نیز متفاوت است و به همین علت بعضی افراد می‌توانند موهای بسیار بلندی داشته باشند، در حالی که موی بعضی دیگر از حد مشخصی بلندتر نمی شود. مرحله کاتاژن در سر کمتر از دو هفته طول می‌کشد و فاز استراحت یا تلوژن نیز حدود 3 ماه طول می‌کشد. پس از آن مرحله جدید آناژن شروع میشود و موی جدید، جای موی قبلی را میگیرد.
تعداد فولیکول‌های مو در سر حدود صد هزار عدد است. از این تعداد، حدود یک درصد در مرحله کاتاژن هستند،80 تا 90 درصد در مرحله آناژن و حدود 10 تا 20 درصد در مرحله تلوژن یا استراحت هستند.
اگر طول مدت آناژن را 1000 روز فرض کنیم، در هر روز حدود 100 عدد تار مو می‌ریزند و موی دیگری جای آنها در می‌آید. بنابراین ریزش مو پس از بلوغ اگر کمتر از صد تار در روز باشد، می توان آن را طبیعی محسوب کرد و جای نگرانی نیست.
شکل موها و میزان رشدشان نیز وابسته به ژنتیک افراد فرق می‌کند، به همین جهت در نژادهای مختلف، تفاوت‌هایی مشاهده میشود. این مساله بیشتر از همه در موهای سر دیده میشود. در نژاد مغولی مثل ژاپنی‌ها موی سر زبر و سیخ مانند است. در سیاه پوستان موهای سر فرفری است و در نژاد قفقازی نظیر ما ایرانی‌ها موها انواع مختلفی شامل صاف و فر دارند.
جالب توجه اینکه موی سر در خانم‌ها معمولا ضخیم‌تر از آقایان است همچنین محل رویش موی سر در خانم‌ها جلوتر از آقایان است.
میزان رشد موها در زن و مرد نیز با هم متفاوت است که البته به محل آن بستگی دارد.
قبل از بلوغ، سرعت رشد موی سر در پسرها بیشتر از دخترهاست، اما پس از بلوغ، سرعت رشد موی سر در خانم‌ها بیشتر از آقایان میشود.
صرف‌نظر از جنسیت افراد، بیشترین سرعت رشد موهای بدن بین 50 تا 70 سالگی است.
از جمله عواملی که بر سرعت رشد موها تاثیر می‌گذارند، هورمون‌ها هستند. به‌طور مثال هورمون استروژن باعث کاهش سرعت رشد مو و هورمون تیروئید باعث افزایش آن میشود.
بر خلاف باور عمومی، تراشیدن مو باعث افزایش سرعت رشد آن نمی‌شود.
در انسان رنگدانه اصلی در پوست و مو «ملانین» است. این رنگدانه توسط سلول‌های رنگدانه ساز به نام "ملانوسیت" تولید میشود. این سلول‌ها در پیاز مو قرار دارند.
علت اصلی تنوع رنگ در موی انسان‌ها به ساختمان «ملانین» تولید شده بستگی دارد. دو نوع ملانین وجود دارد که یکی مسئول تولید رنگ سیاه و قهوه‌ای (یوملانین) ودیگری مسئول تولید رنگی ما بین زرد و قرمز (فئوملانین) است.
اگر در مویی رنگدانه ملانین وجود نداشته باشد، آن مو سفید به نظر می‌رسد. رنگ موها در نواحی مختلف بدن یکسان نیست. معمولا «مژه‌ها» در بین موهای بدن تیره‌تر از بقیه هستند.
عامل اصلی در تعیین رنگ موهای یک فرد، ژنتیک است، اما عوامل دیگری نیز می‌توانند بر رنگ موها تاثیر بگذارند، مثلا برخی از هورمون‌ها مثل «هورمون محرک ملانوسیت» و یا هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند موها را تیره تر کنند و به همین جهت در دوران بارداری ممکن است رنگ موها تیره تر شود.
بیشترین رنگ مو در جهان، رنگ سیاه است. در میان نژادهای مختلف، نژاد قفقازی بیشترین تنوع رنگ را دارد که بیشتر بستگی به موقعیت جغرافیایی محل زندگی آنها دارد.
منبع: خانه سفید
